Wat is prefab bouwen?

Prefab bouwen is de afgelopen jaren steeds populairder geworden en wordt zelfs geprezen als de toekomst van de bouwsector. Maar hoewel de technologie grote sprongen maakt, heeft de sector nog steeds veel obstakels te overwinnen. We bekijken waar prefab bouwen vandaan komt, wat het vandaag de dag betekent in onze bouwsector en waar het mogelijk naartoe gaat.

Het onderstaande ga je lezen in dit artikel:

• Wat is prefab bouwen?
• De geschiedenis van prefab bouwen
• De rol van prefab in onze bouwsector
• Is prefab bouwen de toekomst?

Prefab bouwen: wat is het?

Het woord prefab is een ingekorte versie van het woord prefabriceren, wat betekent ‘een manier van bouwen waarbij onderdelen van tevoren pasklaar gefabriceerd zijn’. Oftewel, een bouwmethode waarbij onderdelen in een fabriek worden gemaakt en volledig afgewerkt richting de bouwplaats gaan. Denk hierbij aan onderdelen zoals daken, gevels, wanden of zelfs hele badkamers. Er rollen zelfs complete woningen kant-en-klaar van de band uit gigantische woningfabrieken. Op de bouw worden de verschillende losse elementen uit de fabrieken samengevoegd of aangesloten op de bestaande constructie. Dit maakt dat er veel sneller kan worden gebouwd. De fabriek heeft tenslotte geen last van slechte weersomstandigheden en kan parallel aan de bouw de woningen of elementen produceren. 

Prefab bouwen is mogelijk een deel van het antwoord op de vraag naar meer woningen. De efficiëntie in de fabriek leidt ertoe dat woningen goedkoper en sneller gebouwd worden. Op deze manier rollen ieder jaar duizenden betaalbare woningen van de band. 

Toch is dit niet de eerste keer in de geschiedenis dat prefab bouwen een vlucht neemt. We hebben dit eerder gezien in de naoorlogse bouwhausse. De populariteit van prefab bouwen kelderde een lange tijd, totdat deze enkele jaren geleden weer opleefde. We nemen een kijkje naar de geschiedenis van prefab bouwen.

De geschiedenis van prefab bouwen

Door de geschiedenis heen zijn gebouwen op de ene plek gebouwd en op een andere plek weer in elkaar gezet. In Noord-Amerika was in 1624 een van de eerste gebouwen bij Cape Ann waarschijnlijk gedeeltelijk prefab gebouwd. John Rollo beschreef in 1801 het gebruik van draagbare ziekenhuisgebouwen in West-Indië.

Hoewel het een nieuwe bouwmethode lijkt, bestaat prefab bouwen op grote schaal al bijna tweehonderd jaar. In de tweede helft van de 19de eeuw nam prefab bouwen een vlucht, te beginnen in de Verenigde Staten, waar dankzij de Gold Rush de vraag naar woningen explodeerde. Het was Sears, Roebuck & Co (de grootste warenhuisketen in de Verenigde Staten destijds) die het voortouw nam in het op grote schaal bouwen van prefab woningen. Vanuit een brochure konden Amerikanen een prefab huis bestellen voor 70% van de prijs van een traditionele woning. De prefab woning werd vervolgens op de stoep afgeleverd als bouwpakket. Het was een immens succes. In 30 jaar tijd verkocht Sears meer dan 500.000 prefab woningen. Veel van deze woningen staan dankzij hun robuuste kwaliteit nog steeds overeind.

In Europa werden de eerste prefab appartementenblokken ter wereld ontwikkeld. Een proces dat is uitgevonden door ingenieur John Alexander Brodie, tevens uitvinder van het voetbaldoel. Het idee werd niet op grote schaal overgenomen in West-Europa, maar wel elders in Oost-Europa.

Na de Tweede Wereldoorlog was er een opleving in prefab bouwen. De vernietiging van veel steden creëerde een acute woningnood. Modulair en prefab bouwen was een uitkomst om snel woningen te produceren. Toch hadden modulaire- en prefab woningen moeite met het oppoetsen van hun imago na bauwhausse in de jaren 60′. In de volksmond werden de woningen bekend als stacaravans en blokkendozen. Hoewel prefab bouwers ook villa’s en landhuizen konden bouwen, bleven dezelfde fabrieken ook stacaravans produceren, waardoor samensmelting bijna onvermijdelijk werd.

Prefab heeft sindsdien een ongelooflijke transformatie ondergaan en is vandaag de dag uitgegroeid tot een van de meest vooraanstaande bouwbenaderingen in de sector. Je kunt er vandaag de dag niet meer omheen: prefab betonelementen, woningfabrieken, prefab daken, -badkamers, -gevels en meer. Het aanbod van prefab leveranciers is enorm toegenomen. De vraag rest of het weer een aflopende hype is of dat het nu permanent een deel blijft uitmaken van onze bouwsector?

“De financiële voordelen van prefabricage zijn nog nooit zo groot geweest als de voorstanders ervan voorspelden, want hoewel sommige arbeidskosten kunnen worden verlaagd door machinale productie, is de montage ter plaatse van welk gebouw dan ook tot op zekere hoogte nog steeds afhankelijk van het handwerk van bekwame vakmensen.”

– Martin Filler, Architect

De rol van prefab in onze bouwsector

Prefab bouwen is in diverse landen al tientallen jaren een begrip. Het groeipotentieel blijft veelbelovend. Onderstaand toont een schatting van alle vrijstaande woningen die met behulp van prefab technieken in de verschillende landen zijn gebouwd:

• Zweden – 84%
• Verenigde Staten – 5%
• Duitsland – 9%
• Nederland – 20%
• Japan – 28%

Op basis van deze getallen kunnen we stellen dat Nederland een voorloper is op het gebied van prefab bouwen. Deze cijfers nemen zelfs niet de projecten in ogenschouw waar prefab een onderdeel uitmaakt van de constructie, in plaats van dat de gehele constructie prefab is. Het aandeel prefab in de bouw is waarschijnlijk nog groter dan hier verondersteld wordt.

In hoogbouwprojecten is prefab beton niet meer weg te denken. Het is in Nederland de meest toegepaste vorm van prefab bouwen. In toenemende mate worden nu ook gehele installaties, schachten en badkamers prefab aangeleverd. Toch is er nog steeds weerstand tegen prefab bouwmethoden. Dit heeft deels te maken met het gebrek aan geschikte aanbieders en een voorzichtige houding tegenover nieuwe bouwmethoden.

Het lijkt erop dat prefab bouwen deze keer niet bij een hype blijft. Het nijpende tekort aan vakmensen en de woningnood zijn factoren die de vraag naar prefab blijven opdrijven. Ieder jaar groeit het aandeel prefab in de bouwsector, met het einde nog lang niet in zicht. Betekent dit dat prefab ooit de norm gaat zijn? 

Is prefab bouwen onze toekomst?

Hoewel het aantal projecten met prefab groeit, is het nog maar de vraag of prefab écht de norm wordt in de toekomstige bouwsector. Wellicht krijgen we een indruk van onze toekomst als we naar onze overburen kijken.

In Engeland is er een groot aantal bouwers die een woningfabriek uit de grond stampten, om vervolgens enkele jaren later weer te worden opgedoekt. Het is een trend die zich doorzet bij onze overburen. Woningfabrieken worden opgericht, er worden tientallen miljoenen geïnvesteerd, ze krijgen de productie niet op gang of de kwaliteit niet op orde, en vervolgens worden ze weer gesloten. Enkele van de slachtoffers van vorig jaar zijn Legal & General Homes, Veev en Ilke homes. Het gezamenlijke verlies van deze bedrijven bedroeg meer dan één miljard pond. Is het een voorbode voor de toekomst van de Nederlandse prefab woningfabrieken?

Het is niet alleen maar kommer en kwel. Kijken we namelijk wat verder over de grote plas naar de Amerikaanse bouwers, zijn er voldoende prefab fabrieken die succesvol zijn, zoals:  ROC Modular Inc, RISE Modular, Autovol Volumetric Modular, Factory OS, Simplex Homes, Ritz-Craft en nog veel meer. We kunnen op basis van een aantal successen en mislukkingen geen conclusie trekken, maar dat prefab bouwen een uitdaging is staat vast. 

In de beginfase van innovatie is het gebruikelijk dat niet alles direct goed gaat. We kunnen een analogie trekken met raketlanceringen. Kijk naar lanceringen in de jaren vijftig, tijdens de eerste fase van de ruimterace, en de mislukkingspercentages zijn schrikbarend hoog: meer dan 70% van de lanceringen mislukte. Het duurde tot begin jaren zestig voordat dit aantal begon te dalen en sindsdien schommelt het rond hetzelfde punt – tussen de 7 en 9%. 

Om uiteindelijk tot een sector te komen waarin prefab de norm is, zullen we meerdere concepten moeten toetsen. Dat vereist moed en daadkracht. En dat is wat veel van deze bouwers met woningfabrieken hebben: lef. Sommige van hen betalen de prijs voor innovatie, maar aan het einde van de rit zullen we er komen. Het is onvermijdelijk dat we in de toekomst meer prefab zullen bouwen. Nog eventjes en de prefab woningen vliegen als zoete broodjes over de toonbank.